Ergenlikte Stres ile Başa Çıkma
Ergenlikte stres konusuna giriş yapmadan önce genel olarak stres, bireyin duygusal ya da fiziksel durumuna karşı olası bir tehdit sezdiğinde, vücudunda ya da beyninde oluşan bir tepkidir. Psikologlar bir olayın, ancak siz onu tehdit edici olarak algılarsanız stres yaratabileceğini kabul etmektedir.
Stresin, insanların fiziksel ve psikolojik yaşamları üzerinde önemli etkileri vardır. Araştırmalar, stresin madde kullanımı, intihar, depresyon, kalp hastalıkları ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi önemli psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklara neden olduğunu ortaya koymuştur. Organizmanın uyum sağlayıcı mekanizmalarını sarsan koşul ve faktörlere stresör adı verilir.
Ergenlikte stres için stres verici faktörler arasında şunları sayabiliriz:
Gelişimsel görevler:
1.Bedensel özelliklerini kabul etmek ve bedeni olumlu kullanmak
2. Cinsel rolünü kabul etme ve bu role uygun davranışlar geliştirme
3. Her cinsten yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkiler kurmak
4. Ana-babadan ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığı gerçekleştirme, kendisi ile ilgili önemli karalar verebilme.
5. Meslek seçimi için gerekli ön hazırlıkları yapma ve kendisine en uygun olan mesleği seçebilme
6. Evliliğe ve aile yaşamına hazırlanmak
Aile ve akranlarla ilişkiler
Okul ve sınavlardan kaynaklanan sorunlar
Önemli birinin ölümü
Sağlık problemleri ve cinsellikle ilgili problemler
Bu dönemde ergenler için stres kaynakları sadece karşılaşılan olay ya da durumlar değildir. Ergenlik, insan hayatında her gelişim aşamasında olduğu gibi bir geçiş dönemidir. Bu dönemde ergen bir yandan hayatını sürdürmeye çalışırken bir yandan da toplumsal, psikolojik ve biyolojik değişikliklerin oluşturduğu stresle başa çıkmak zorunda kalmaktadırlar. Belki de insan hayatının en karmaşık dönemlerinden biridir. Vücutlarındaki fizyolojik değişikliklere alışmaya çalışmakta ve bu dönemde anne-babalarından aldıkları özerklikle kendilerini toplumda var etmeye çabalamaktadırlar. Bütün bunların yanı sıra ergenlerin inşa etmeye çalıştıkları bir kimlikleri de vardır. Çocukluktan başlayan kimlik oluşumunu bu dönemde çok büyük ölçüde tamamlamaya çalışmaktadırlar. İşte bu karmaşık dönemde kişiler sağlıklı bir ergenlik dönemi geçirmek için kendilerini ve başa çıkma yollarını keşfetmeli, onları kullanarak ergenlikte stres karşısında daha dayanıklı olmalıdırlar.
Burada başa çıkma ise stresörlerin uyandırdığı duygusal gerilimi azaltma, yok etme ya da bu gerilime direnme amacıyla gösterilen bilişsel, davranışsal ve duygusal tepkilerin bütünüdür.
Literatürde ergenlikte stres ile başa çıkma konusunda ise birçok farklı araştırma vardır. Her kuramda bu konuda, kuram ve kuramcının savunduklarına bağlı olarak ergenlere önerilen çeşitli başa çıkma yöntemleri mevcuttur. Her kuramın ileri sürdüğü bu yöntemleri geliştirme tekniklerini ve süreçlerini bir yana bırakacak olursak genel olarak ergenler yaşları itibariyle kendilerinin farkındadırlar. Kendilerini tanımaya başlarlar ve keşfettikçe çeşitli yollarla stresle başa çıkabilecek düzeye gelmektedirler. Geçmiş deneyimleriyle o an ki yaşadıklarını karşılaştırarak duygularına, hareketlerine yön verebilirler. Beklenmedik ve stres yaratan bir durum karşısında zaman geçtikçe ve deneyim kazandıkça, stresin üstesinden daha az zararla gelmektedirler.
Bu dönemde, çocukluktaki gibi ebeveynlerin de etkisi çok önemlidir. Çünkü burada da ergen, onları rol model almaktadır. Ayrıca ergenlik döneminde bireyler hem bağımsızlaşma çabasındadırlar hem de ebeveynlerine bağlılıklarını sürdürmektedirler. Bu yapıyla birlikte ergenlikte stres, öfke, mutsuzluk gibi olumsuz duygular görülebilmektedir. Bunlar en çok en yakınları olan ailelere yansımaktadır. Dönem dönem ebeveynleri ile hem çok ılımlı ilişkiler kurabilmekte hem de çatışma içine girmektedirler. Bu gelgitlerin karşısında durmaya çalışan aileler ise tükenmişlik hissedebilmektedir.
Ergenlikte stres gibi pek çok olumsuz duygu ile başa çıkılmaya çalışılırken bir yandan da kişiliğin temelleri atılmaktadır. Birey o güne kadar öğrendiği öğretiler, doğrular ile dünya görüşü oluştururken karşı çıkarak, sorgulayarak kendi fikirlerini oluşturmaktadır. Bununla birlikte küçük stresörler sürece katkı sağlamaktadır. Bu stresörler karşısında nasıl durulduğu ise kişiye bağlıdır. Özellikle bu süreçte bireyler sık sık danışmanlık ve terapi sürecine ihtiyaç duymaktadırlar.
Ergen Terapisi ile ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
KAYNAKLAR
- Folkman,S. (1984). Personal Control And Stress And Coping Processes: A Theoritical
- Analysis. Journal of Personality and Social Psychology, 45, 839-859.
- Jose, P.E., & Huntsinger, C.S. (2005). Moderation And Mediation Mffects Of Coping
- By Chinese American And European American Adolescents. Journal of Psychology, 166, 1, 16-43.
- Moss, R.H., & Billings, A.G. (1982). Conceptualizing And Measuring Coping
- Resources And Processes. In Goldberg, L. & Brenznitz. S. (Eds).
